นครปฐม

ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวงาม ข้าวหลามหวานมัน สนามจันทร์งามล้น พุทธมณฑลคู่ธานี พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า สวยงามตาแม่น้ำท่าจีน นครปฐมเป็นจังหวัดเล็กๆ ในเขตชานเมืองกรุงเทพฯ เป็นพื้นที่ที่อุดมสมบูรณ์ เหมาะสำหรับประกอบอาชีพเกษตรกรรรม โดยเฉพาะการปลูกส้มโอ ซึ่งนำชื่อเสียงมาสู่จังหวัดจนได้ชื่อว่าเป็น “เมืองส้มโอหวาน” นอกจากนี้ยังอุดมสมบูรณ์ไปด้วยผลไม้อื่นๆ และอาหารขึ้นชื่อนานาชนิด นครปฐมเป็นเมืองที่มีประวัติศาสตร์ยาวนาน โดยมีการค้นพบหลักฐานทางประวัติศาสตร์และโบราณคดีจำนวนมาก ที่บ่งบอกว่าบริเวณนี้เคยเป็นที่ตั้งของเมืองหลวงในสมัยทวารวดี มีปูชนียสถานเก่าแก่ที่สำคัญคือ “พระปฐมเจดีย์” ซึ่งนับเป็นร่องรอยของการเผยแผ่พระพุทธศาสนาและอารยธรรมจากประเทศอินเดียเข้ามาในประเทศไทยในยุคแรกๆ จังหวัดนครปฐมมีเนื้อที่ประมาณ 2,168.327 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1,355,204 ไร่ เป็นจังหวัดที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 65 ของประเทศไทย ตั้งอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำท่าจีน พื้นที่ทั่วไปเป็นที่ราบลุ่ม ไม่มีภูเขา มีที่ดอนเฉพาะทางตะวันตกเฉียงเหนือของอำเภอเมืองฯ และอำเภอกำแพงแสน ส่วนพื้นที่ราบลุ่มบริเวณลุ่มแม่น้ำท่าจีน หรือแม่น้ำนครชัยศรี ได้แก่ ท้องที่ในเขตอำเภอนครชัยศรี อำเภอสามพราน และอำเภอบางเลน เมืองนครปฐมเดิมตั้งอยู่ริมทะเล และเป็นศูนย์กลางการค้าและการคมนาคมที่เจริญรุ่งเรืองแห่งหนึ่ง จึงมีชนชาติต่างๆ อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่เป็นจำนวนมาก ต่อมาเกิดภาวะแห้งแล้ง เพราะกระแสน้ำที่ไหลผ่านตัวเมืองเปลี่ยนทิศทางไป ประชาชนจึงอพยพไปตั้งหลักแหล่งอยู่ริมแม่น้ำบริเวณใกล้เคียง และสร้างเมืองใหม่ขึ้นชื่อว่า “นครชัยศรี” หรือ “ศิริชัย” เมืองนครปฐมจึงถูกปล่อยทิ้งร้างนับแต่นั้นมาเป็นเวลาหลายร้อยปี ในสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ในขณะที่ยังผนวชอยู่ ได้ทรงธุดงค์ไปพบพระปฐมเจดีย์ เมื่อพระองค์เสด็จขึ้นครองราชย์จึงโปรดให้ก่อเจดีย์แบบลังกาครอบเจดีย์องค์เดิมไว้ ทรงปฏิสังขรณ์บริเวณรอบองค์พระปฐมเจดีย์ให้มีสภาพดี และโปรดให้ขุดคลองเจดีย์บูชาขึ้นเพื่ออำนวยความสะดวกด้านการคมนาคม ต่อมา ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้มีการก่อสร้างทางรถไฟสายใต้ผ่านไปยังเมืองนครปฐม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดให้ย้ายเมืองจากตำบลท่านา อำเภอนครชัยศรี มาตั้งที่บริเวณพระปฐมเจดีย์เหมือนเช่นสมัยโบราณ ต่อมา ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ก็ได้โปรดให้สร้างพระราชวังสนามจันทร์ขึ้น สำหรับเป็นที่เสด็จแปรพระราชฐาน และโปรดให้ตัดถนนเพิ่มขึ้นอีกหลายสาย รวมทั้งสร้างสะพานใหญ่ข้ามคลองเจดีย์บูชา แล้วทรงพระราชทานนามว่า “สะพานเจริญศรัทธา” และได้โปรดให้เปลี่ยนชื่อจากเมือง “นครชัยศรี” เป็น “นครปฐม” แต่ชื่อมณฑลยังคงเรียกว่า “มณฑลนครชัยศรี” อยู่ จนกระทั่งยกเลิกไปในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ปัจจุบันจังหวัดนครปฐมแบ่งการปกครองออกเป็น 7 อำเภอ คือ อำเภอเมืองนครปฐม อำเภอกำแพงแสน อำเภอนครชัยศรี อำเภอดอนตูม อำเภอบางเลน อำเภอสามพราน และอำเภอพุทธมณฑล